Nordic reis Groenland 2024
Diskobaai en de Groenlandse cultuur exclusief voor Nordic-reizigers
De bevolking van Groenland woont langs de kust in kleine stadjes en nederzettingen - 's zomers alleen toegankelijk vanaf de zee. Hun cultuur, architectuur en levensomstandigheden zijn verrijkt maar tegelijkertijd ook beperkt door de harde natuur van het noordpoolgebied. Tijdens de stadsbezoeken krijg je de kans om de gastvrije Groenlanders te ontmoeten en meer te leren over de Inuit-cultuur. De opwarming van de aarde verandert het arctische milieu van Groenland echter in een hoog tempo. Op deze 9-daagse reis naar Disko Bay en Uummannaq volgen we het spoor van wetenschappers om met eigen ogen de terugtrekkende gletsjers te zien. Tijdens onze derde dag van de zeereis bezoeken we het Deense onderzoeksstation op Disko eiland.
Het expeditieconcept houdt in dat we zodiacs gebruiken voor landingen en genieten van natuurwandelingen om dicht bij de gletsjers te komen. We bereiken ons noordelijkste punt in de prachtige stad Uummannaq, voordat we op onze reis naar het zuiden een zodiac landing maken bij Eqip Sermia - een gigantische terugtrekkende gletsjer - en Ilulissat bezoeken - ijsberghoofdstad van de wereld. Laatste bezoek is de kleine Inuit nederzetting Sarfannguit. Terug in Kangerlussuaq gaan we van boord vliegen we terug naar België. Onvergetelijke ervaringen wachten op jou in Groenland!
08.08-16.08.24
Hoogtepunten van de reis
- Bezoek aan verschillende Inuit nederzettingen met de typische kleurrijke huisjes
- Bezoek aan Diskobaai met haar imposante ijsbergen
- Boeiende lezingen over verschillende onderwerpen
- Grote kans op het spotten van walvissen
- Minstens 1 of zelfs 2 landingen per dag
- Reisbegeleiding aan boord
- Splinternieuw schip met de modernste technologie
- Ruime kajuiten, allen met zeezicht
01. Dag per dag
In de haven gaan we aan boord met zodiacs die ons in kleine groepen naar het schip brengen dat ongeveer een kilometer buiten de fjord voor anker ligt. Na het inchecken is er een korte veiligheidsoefening voordat het diner wordt geserveerd in het mooie restaurant. Na het diner beginnen we aan onze reis door de 160 km lange fjord richting de oceaan!
Tegenwoordig is Sisimiut een belangrijke plaats voor onderwijs en industrie. Lokale fabrieken verwerken hier het grootste deel van de visvangst. De visverwerkingsfabriek is één van de grootste in zijn soort in Groenland en één van de modernste ter wereld. Tot de hoogtepunten van onze stadstour behoren de historische koloniale wijk, het museum en de prachtige kerk. Daarnaast brengen we een bezoek aan het drukke stadscentrum om een glimp op te vangen van het dagelijkse leven in het Groenland van de 21e eeuw. Na de middag gaat onze reis verder naar het noorden.
Als de avond valt, varen we voorbij de Sisimiut Isortuat Fjord, de Nordre Strømfjord nederzettingen Attu en Ikerasaarsuk, en het stadje Kangaatsiaq. In de loop van de heldere nacht zullen we Aasiaat voorbij varen en de zuidelijke wateren van Disko Bay binnenvaren. Vervolgens wordt er koers gezet naar Disko Island, bekend om zijn kenmerkende 1.000 meter hoge gelaagde rotsen. Op dit punt zijn we ten noorden van de poolcirkel! Hier zijn de nachten helder en vroege vogels kunnen genieten van de ijsbergen in Disko Bay, die boven de Ilulissat Icefjord uitkomen en lijken alsof ze in het koude oceaanwater dansen.
Hoewel Qeqertarsuaq topografisch gezien sterk verschilt van het vasteland van Groenland door de basalten kenmerken van de bergen van het Disko-eiland, heeft het een lange, rijke geschiedenis en was het ooit een van de belangrijke economische centra van het land. Vanaf de 16e eeuw was de gemeenschap relatief welvarend en werd zelfs beschouwd als de belangrijkste stad ten noorden van Nuuk tot het midden van de vorige eeuw, mede dankzij de omvangrijke walvisjacht in het gebied.
Tijdens ons bezoek wandelen we door de stad en brengen we een bezoek aan de karakteristieke achthoekige kerk, bijgenaamd "Gods inktpot", en aan een lokaal gemeenschapscentrum waar een traditionele Groenlandse "kaffemik" wordt gehouden, die het best kan worden omschreven als een gezellige bijeenkomst met koffie, cake, traditionele dansen en muziek.
Muzikanten uit Groenland speelden oorspronkelijk op een trommel (qilaat) gemaakt van een ovaal houten frame bedekt met de blaas van een ijsbeer. In tegenstelling tot andere trommels werd de qilaat bespeeld door met een stok op het frame te slaan, niet op de huid zelf. Dit instrument werd gebruikt voor verschillende doeleinden, waaronder amusement, exorcisme en hekserij. Na de komst van de missionarissen werd het trommeldansen verboden en later vervangen door het meezingen van psalmen en koorwerken, die tegenwoordig bekend staan om hun bijzondere Groenlandse klank. Tegenwoordig wordt trommeldansen gebruikt als amusement bij culturele evenementen en feestelijke gelegenheden.
Groenlandse muziek is geïnspireerd en beïnvloed door muziek uit andere culturen, zoals de Deense en de Inuitcultuur, en in het bijzonder Nederlandse en Schotse polka, Amerikaanse country , rock-'n-roll en zelfs Hawaiiaanse muziek, die de zogenaamde Vaigat-muzikanten in Groenland in de jaren 1950 en 1960 inspireerden.
We hebben onze zinnen gezet op het kleine eiland Akulleq, dat schilderachtig ligt naast het eiland Storøen, slechts gescheiden door een kleine zee-engte. We willen aan land gaan op het eiland dat als poolwoestijn wordt geclassificeerd. De achtergrond heeft een prachtige mix van roodachtige en oranje kleuren, waarvan we genieten als we met onze zodiacs het geïsoleerde eiland bezoeken. We plannen een kleine wandeling, voordat we terugkeren naar het schip. Eenmaal aan boord gaan we naar het meer met ijs gevulde deel van de fjord. Met een echt expeditiegevoel kijken we hoe ver we kunnen komen en waar we een eventuele landing of zodiac cruising kunnen maken. De bergachtige landschappen, uitgesproken kanalen en magische fjorden zijn adembenemend.
We zijn niet ver van Qilakitsoq, waar in 1972 geschiedenis werd geschreven toen er 8 goed bewaarde mummies werden gevonden en opgegraven. De mummies werden gedateerd rond het jaar 1450. Het gebied was een winternederzetting, met nog steeds sporen van huisstichtingen en graven. In de late uurtjes gaan we verder naar de stad Uummannaq, waaraan we de volgende ochtend na het ontbijt een bezoek zullen brengen.
Uummannaq werd in 1758 gesticht als kolonie op het vasteland van Nuussuaq, maar kort daarna, in 1763, verplaatst naar het nabijgelegen eiland, omdat de zeehondenjacht hier overvloediger was. Tijdens onze wandeling door de steile straatjes van de stad bezoeken we het historische trein-oliegebouw, gebouwd in 1860. Binnen de gele muren werd vroeger walvis- en zeehondenvet opgeslagen. Vanwege de verschrikkelijke stank werd de blubber niet hier gekookt, maar ver buiten de stad. Achter de trein-olie opslag vinden we een turfhut, die enkele jaren geleden nog in gebruik was.
Het droge en vaste arctische klimaat heeft ongeveer 2000 zonuren en 100 millimeter neerslag per jaar, waardoor Uummannaq zich de Groenlandse Rivièra mag noemen.
In de namiddag zetten we koers naar Ilulissat, waar we 's avonds aanleggen en een avondwandeling maken naar de Sermermiut-vlakte. Als het zee-ijs te dicht is tussen de Ataa fjord en de Eqi gletsjer zal de kapitein vandaag een andere route moeten kiezen. In dat geval wordt de route aangepast en kunnen we bijvoorbeeld een bezoek brengen aan de verlaten kolenmijn in Qullissat of de nederzetting Saqqaq bezoeken.
De legendarische poolreiziger Knud Rasmussen en zijn goede vriend Jørgen Brønlund zijn beiden in Ilulissat geboren. Op deze dag kan je ook deelnemen aan een boottocht naar de Icefjord (optioneel). De tocht duurt in totaal ongeveer tweeënhalf uur, een mooie gelegenheid om het prachtige ijslandschap van dichtbij te bekijken. De tocht is beslist bijzonder en een geweldige natuurervaring die je je nog jaren zult herinneren - zorg wel voor warme kleding! Als je een wandeling of een boottocht niet avontuurlijk genoeg vindt, is er ook een mogelijkheid om een vlucht over de Icefjord te regelen (optioneel). Let op: de boot- en vluchtexcursies naar de Icefjord zijn niet inbegrepen in de prijs. Bovendien moet de vluchtexcursie vooraf worden geboekt. ‘s Avonds varen we zuidwaarts van "de hoofdstad van de ijsbergen", waarbij we de prachtige Disko Bay achter ons laten.
Een wandeling door de nederzetting biedt inzicht in het plattelandsleven in het huidige Groenland, waar moderne gemakken en technologische vooruitgang, zoals internet en smartphones, steeds vaker gebruikt worden, maar waar de plaatselijke bevolking nog steeds veel waarde hecht aan belangrijke gebruiken en het behoud van hun tradities en hun Inuit-erfgoed. We vervolgen onze reis naar de fjord van Kangerlussuaq, ook bekend als Sondre Stromfjord. Vooral het eerste deel van de fjord biedt een geweldige gelegenheid om te genieten van een indrukwekkende passage met panoramische uitzichten op hoge bergen en diepe valleien.
Deze nabijheid van de ijskap, in combinatie met het continentale klimaat is van groot belang voor de plaatselijke omstandigheden. Het droge klimaat, gecombineerd met warme winden die van de ijskap "vallen", kan resulteren in temperaturen die in de zomer oplopen tot 30°C, maar in de winter dalen tot een extreme -40°C, waardoor het het koudste bewoonde gebied van Groenland is. De indrukwekkende zeereis zit erop maar gelukkig keren we terug naar huis met de meest onvergetelijke herinneringen! We vliegen terug van van Kangerlussuaq naar Brussel.
02. Schepen
Ocean Albatros
03. Prijzen
| Prijs per persoon | |||
|---|---|---|---|
| Hutcategorie | Dubbel | Single | |
| Single kajuit met patrijspoort op dek 3 (volgeboekt) | G | niet mogelijk | € 6.495 |
| Kajuit met patrijspoort op dek 3 (301, 302) (laatste kajuit) | G | € 5.495 | niet mogelijk |
| Triple kajuit met patrijspoort op dek 3 | F | € 5.995 | niet mogelijk |
| Suite met Frans balkon op dek 7 | E | € 6.995 | € 12.895 |
| Kajuit met patrijspoort op dek 3 of dek 4 (laatste kajuit) | D | € 5.795 | € 10.695 |
| Balkonkajuit op dek 4 of dek 6 | C | € 6.995 | € 12.895 |
| Balkonsuite op dek 4 of dek 6 | B | € 8.995 | op aanvraag |
| Ruime junior suite met balkon op dek 7 | A | € 9.995 | op aanvraag |
| Ruime premium suite nr 420 (Freydis) met balkon en 2 kamers op dek 4 | PS | € 9.995 | niet mogelijk |
- *C-kajuiten: mogelijk om als single in gedeelde kajuit te boeken ZONDER single toeslag
- Derde persoon in de kajuit: 15% korting (niet geldig in de F-kajuit)
- F-kajuit: enkel mogelijk met 3 personen in de kajuit
- Deze reis werd berekend aan wisselkoers 1 EUR = 1,10 USD
Inbegrepen
- Heen- en terugvlucht van Brussel naar Kangerlussuaq in economy.
- Expeditiezeereis in de geboekte hutcategorie met privé badkamer.
- Keuze kajuitnummer op basis van beschikbaarheden.
- Alle maaltijden aan boord.
- Huiswijn, huisbier en frisdrank tijdens de maaltijd (lunch/diner).
- Koffie, thee en water gedurende de dag , alsook namiddagsnack.
- Welkomst- en afscheidsdrankje.
- VIP-pakket voor gasten in premium suite en suites type A en B: onbeperkte toegang tot het specialiteitenrestaurant, welkomstgeschenk bij aankomst (wijn, fruit en gevulde minibar), gratis was- en strijkservice, espressomachine in de kajuit en gratis verzorgingsproducten.
- Digitaal verslag na de reis met logboek, foto's, overzicht waargenomen dieren en meer.
- Professioneel Engelstalig expeditie team – een internationaal team van hoogopgeleide experts uit verschillende academische disciplines met een grondige kennis van de regio die we bevaren. Ze organiseren en begeleiden tal van activiteiten aan boord en aan land.
- Lezingen door het ervaren expeditieteam over tal van onderwerpen.
- Begeleiding van Nordic aan boord.
- Uitgebreide reisdocumentatie.
- Gebruik van de uitgebreide bibliotheek.
- Tips van professionele fotograaf aan boord over het maken van de beste foto's bij verschillende omstandigheden met fotografieworkshop.
- Voor de reis wordt een voorvergadering voorzien.
- Landingen met poolcirkelboten (1 of zelfs 2 per dag!) en activiteiten aan boord en aan land.
- Gebruik van fitness, bubbelbaden, zwembad en panoramische sauna.
- Gebruik van wandelstokken, laarzen en ander materiaal voor activiteiten.
- Wind- en regenbestendige jas (deze mag je mee naar huis nemen na de reis).
- Bijdrage Garantiefonds Reizen
- CO2 compensatie van deze reis
Niet inbegrepen
- Annuleringsverzekering (aanbevolen) en reisverzekering (verplicht) - waarbij de minimum dekking voor repatriëring
$ 200.000 moet bedragen: klik hier voor meer info - Optionele excursies aan boord zoals kajaktocht (enkel aan boord boekbaar)
- Een handvol optionele excursies die wel vooraf boekbaar zijn. Voor details zie onderaan bij 'extra info - optionele excursies'.
- Persoonlijke uitgaven aan boord
- Fooien (14USD per persoon per dag)
Opmerkingen
- Momenteel is het nog te vroeg om het exacte vluchtschema te kennen. We rekenen erop om voor deze reis rechtstreekse vluchten te kunnen voorzien, zonder extra hotelnachten. Als dit toch niet mogelijk is, zal er een tussenlanding in Kopenhagen zijn met voor en/of na de zeereis een extra hotelnacht. Dit brengt een extra kost met zich mee die nog zal doorgerekend worden. Uitsluitsel hierover in november 2023 wanneer alle vluchten gekend zijn.
- De routebeschrijving geldt als leidraad, het definitieve vaarschema en de landingen zijn afhankelijk van de ijs- en weersomstandigheden en zal dagelijks door het expeditieteam voorgesteld worden.
- Alle geplande landingen zijn afhankelijk van de plaatselijke weersomstandigheden.
- Meertalig reisgezelschap aan boord.
- Er zijn geen specifieke fysieke vereisten voor deze reis. Een goede gezondheid is belangrijk omdat we in erg afgelegen gebieden komen. Bij twijfel graag eerst contact opnemen. De reis is niet geschikt voor rolstoelgebruikers.
- Extra activiteiten, die tijdens de reis aangeboden worden, kunnen aan boord tegen betaling geboekt worden.
- Per boeking (tot 9 personen) draag je €2,50 af aan het Calamiteitenfonds.
04. Extra info
- Voor deze reis is een internationaal paspoort geldig tot minstens 6 maanden na je terugreisdatum vereist.
- Covid-19: Momenteel zijn er geen voorwaarden. Het is de verantwoordelijkheid van de klant om aan de op dat moment geldende voorwaarden te voldoen. In geval deze reis door Covid-19 niet kan worden uitgevoerd (gesloten grenzen), zal je boeking automatisch worden overgezet naar 2025.
- Er zijn naast degelijke warme kleding, een waterdichte broek en comfortabele schoenen geen andere specifieke vereisten wat kleding betreft. Uitzonderlijke uitgaven zijn niet te verwachten op dit vlak.
- Betalingsvoorwaarden: 30% aanbetaling te betalen bij boeking, restantbedrag te betalen 90 dagen voor vertrek.
- Specifieke annuleringsvoorwaarden voor deze reis:
- Van inschrijving tot 180 dagen voor afreis: 30% van de totale reissom (voorschot)
- Van 179 tot 90 dagen voor afreis: 70% van de totale reissom
- Minder dan 90 dagen voor afreis: 100% van de totale reissom
Momenteel zijn de vluchtdetails voor deze reis nog niet gekend. In november 2023 verwachten we de exacte vluchturen te kennen.
Met Joeri Cortens reist een eerste klas natuurgids mee die enorm gefascineerd is door de wilde natuur van het hoge Noorden en het diepe Zuiden.
Overdag vind je hem veelal op zoek naar zeezoogdieren en vogels, die hij graag aan de reizigers toont of kan je je laten meeslepen tijdens één van zijn geanimeerde lezingen.
Sinds 2006 is hij aan de slag als educatief medewerker bij Natuurpunt. Je kent hem van televisieprogramma’s als “Wild van Dieren” of “Het zijn net mensen”.
Op zaterdagmorgen bekijkt hij de actualiteit door een verrassende dierenbril in het Radio 2 programma “De weekwatchers”.
Onderstaande excursies zijn optioneel en dienen vooraf geboekt te worden.
BBQ & TRIP TO THE REINDEER GLACIER, KANGERLUSSUAQ (eerste of laatste dag, naargelang de vluchturen)
De ijskap is een van de grootste attracties van Groenland. Hij bedekt 80% van de oppervlakte van het land, maar de grootte van deze ijsmassa wordt elk jaar kleiner, omdat het meer smelt dan opbouwt. We rijden naar een plek die we Rendiergletsjer noemen, die hoog oprijst als een ijsmuur – op sommige plekken wel 60 meter hoog – en een duidelijk contrast weergeeft tussen land en ijs.
Voordat we aan ons avontuur naar de gletsjer beginnen, genieten we van een heerlijke, traditionele Groenlandse BBQ, bereid met lokale ingrediënten in Roklubben in Kangerlussuaq. Je wordt bediend en zit buiten onder een tent in de frisse lucht.
Na de lunch en een rit van ongeveer 90 minuten bereiken we de prachtige Rendiergletsjer, waar je parallel aan de gletsjerrand omhoog kunt wandelen vanaf de waterval.
De naam is te danken aan de rendieren die hier vaak te zien zijn, maar zelfs zonder de aanwezigheid van de dieren is deze locatie een spektakel van wereldklasse, met talloze fotogenieke landschappen en de kalmte die onze gedachten herleidt tot de ongerepte, smetteloze schoonheid van de natuur.
Tijdens de warme zomermaanden smelten gletsjers deels weg. De structuren kunnen plotseling afkalven en breken. Daarom is het belangrijk om op veilige afstand van de ijsreuzen te blijven.
Ter plaatse zijn er een twintigtal bankjes met tafels en primitieve maar praktische mobiele toiletten. Na enige tijd te genieten van de fascinerende gletsjer, laten we de unieke natuur achter zoals die was toen we er aankwamen: onaangetast, magistraal en onvergetelijk.
Niveau van de excursie: Gemakkelijk
Terrein: Een wat hobbelige tocht over de rotsachtige wegen. Het wandelgebied is ruig en vereist voorzichtigheid en oplettendheid. 2/5 moeilijkheidsgraad
Totale loopafstand: 600 -1500 meter afhankelijk van hoe ver je wilt lopen.
Fotomogelijkheden: Geweldige fotomogelijkheden tijdens de hele tocht
Speciale kleding: Warme en waterdichte kleding, stevige wandelschoenen
Prijs: € 152 per persoon. Vooraf reserveren is noodzakelijk.
SIGHTSEEING, KANGERLUSSUAQ (eerste of laatste dag, naargelang de vluchturen)
In de kleine nederzetting Kangerlussuaq wonen ongeveer 500 mensen, minder dan 1% van de totale bevolking van Groenland, maar door de jaren heen (duizenden zelfs!) hebben de inwoners van Kangerlussuaq een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Groenland.
Het huidige Kangerlussuaq werd voor het eerst opgericht in 1941 als een door de Amerikanen beheerde militaire basis. Toen de militaire basis inactief werd, werden de faciliteiten omgebouwd tot de internationale luchthaven van Groenland. Deze toegenomen toegankelijkheid leidde tot een toename van de populariteit van Kangerlussuaq onder natuurliefhebbers, onderzoekers en avontuurlijke geesten. Vervuld van reislust komen ze naar Kangerlussuaq, geïnspireerd door de unieke omgeving en cultuur.
Tijdens deze excursie horen we fascinerende verhalen over de eerste bewoners van het primitieve Kangerlussuaq maar ook over de betekenis van de nederzetting tijdens de Tweede Wereldoorlog, de Koreaanse en Koude Oorlog en vandaag.
Een van de meest uitgebreide wegennetten van Groenland, die toevallig rond Kangerlussuaq loopt, biedt ons toegang tot verschillende interessante bezienswaardigheden, waaronder panoramische vergezichten vanaf de haven die uitkijkt over de Kangerlussuaq Fjord, de onderzoekersgemeenschap Kellyville en de oude militaire basisfaciliteiten.
Ontdek de verbazingwekkende natuur en wilde dieren van Groenland en krijg meer inzicht in de Groenlandse cultuur en de manier waarop de gemeenschap zich aanpast aan het leven in het noordpoolgebied. Je gids zal zeker verhalen vertellen over de lokale cultuur en de enorme trots die de inwoners van Kangerlussuaq voelen voor hun thuis.
Niveau van de excursie: Gemakkelijk
Terrein: Het wandelgebied is ruig en vereist voorzichtigheid en aandachtig zijn. Het wandeltraject wordt beoordeeld als tussen gemakkelijk en gemiddeld moeilijk.
Totale loopafstand: Ongeveer 600 meter, afhankelijk van hoe ver je wilt lopen.
Duur: Ongeveer 2 uur.
Speciale kleding: Warme en waterdichte kleding, stevige wandelschoenen
Winkelen: Winkels beschikbaar in Kangerlussuaq
Prijs: € 67 per persoon. Vooraf reserveren is noodzakelijk.
BOATTRIP TO THE ICEFJORD (op 14/8, indien gewenst ook combineerbaar met de boottocht)
Op deze dag heb je ook de mogelijkheid om mee te gaan op een boottocht naar de Icefjord. De tocht duurt in totaal ongeveer 2 uur en biedt je de gelegenheid om het prachtige ijslandschap van dichtbij te bekijken.
De tocht is beslist iets bijzonders en een geweldige natuurervaring die je je nog jaren zult herinneren.
Vergeet niet om warme kleren aan te trekken!
Niveau van de excursie: Gemakkelijk
Terrein: Zodiac naar aanlegsteiger, waar we ook aan boord gaan van de boot
Totale loopafstand: N.v.t. – we zijn de hele excursie op de boot
Speciale kleding: Warme en waterdichte kleding
Extra opmerkingen: Als het weer het toelaat, fantastische fotografie mogelijkheden tijdens de tour
Prijs: € 125 per persoon. Vooraf reserveren is noodzakelijk.
ICEFJORD FLIGHT SIGHTSEEING (op 14/8, indien gewenst ook combineerbaar met de vlucht)
Ontdek enorme ijsbergen die naar de monding van de Kangia Icefjord duwen en zich een weg banen naar de Disko Bay.
Bekijk de kleine nederzetting Ilimanaq net ten zuiden van de ijsfjord en als je geluk hebt, kun je op de terugweg naar Ilulissat een glimp opvangen van de vele walvissen in de baai.
We vliegen met Vulcanair Partenavia P68 vliegtuigen. Deze vliegtuigen zijn ideaal voor rondvluchten. Ze hebben een hoge vleugel en grote ramen bij elke stoel: perfecte omstandigheden om foto’s te nemen en je herinneringen mee naar huis te nemen en je een geweldig zicht te geven op het landschap. De Partenavia kan maximaal 5 passagiers plus de piloot vervoeren.
Niveau van de excursie: Gemakkelijk
Terrein: Zodiac naar ponton aan wal, wandeling over de brug naar de auto die ons naar het vliegveld brengt.
Totale loopafstand: N.v.t. – we zitten de hele excursie in het vliegtuig
Speciale kleding: Warme en waterdichte kleding (alleen aanbevolen voor Zodiac vervoer)
Duur: ca. 40 minuten (vlucht zelf)
Opmerking: We behouden ons het recht voor om de prijs te verhogen als gevolg van de brandstofprijzen.
Prijs: € 443 per persoon. Plaatsen beperkt. Vooraf reserveren is noodzakelijk.